Wat moet je doen bij een dreigende overstroming?

Een groot deel van ons land ligt onder de zeespiegel en veel grote rivieren vinden er hun weg naar zee. Meer dan de helft van de Nederlanders woont in een gebied dat kan overstromen. Elk jaar vallen er meer doden door overstromingen dan door enig ander stormgerelateerd gevaar. In juli 2021 vielen er meer dan 220 doden in België en Duitsland tijdens een overstroming die ook Limburg flink had geraakt.

De meest voorkomende oorzaak van overstromingen is water door regen dat zich sneller ophoopt dan de bodem het kan absorberen of de rivieren het kunnen afvoeren. Overstromingen kunnen ontstaan door:

• langdurige regen die over meerdere dagen valt,
• wanneer er in korte tijd hevige regen valt, of
• wanneer puin of ijs een rivier of beek doet overstromen op de omgeving.
• Overstromingen kunnen ook het gevolg zijn van het falen van een waterkering, zoals een dijk of dam.

Gebieden die gevoelig zijn voor overstromingen zijn valleien, vlakten, de kust en overal waar grote watermassa's in de buurt zijn.

Via overstroomik.nl kun je zelf bekijken of je in een risicogebied woont. Overstromingen zijn de meest voorkomende natuurramp in Nederland - meestal veroorzaakt door zware, plotselinge regenval. Lees vlug onderstaande advies bij een dreigende overstroming - met tips voor, tijdens en na een overstroming - om je overlevingskansen te vergroten en je bezittingen te beschermen. Geef je veiligheid prioriteit!

Als je in een gebied woont dat gevoelig is voor overstromingen - of zelfs als je dat niet bent - is het een goed idee om op het ergste voorbereid te zijn.

• Houd goed de radio, televisie of je mobiele telefoon in de gaten voor officiële berichten.
• Controleer of je NL-Alerts kunt ontvangen. Bij een noodsituatie stuurt de overheid een NL-Alert naar je mobiele telefoon. Dit alarmerende bericht vertelt je wat er aan de hand is en wat je moet doen in geval van nood. Vrijwel alle mobiele telefoons die in Nederland verkocht worden zijn standaard ingesteld voor NL-Alert, maar check altijd even of dit bij jou ook zo is.
• Online vind je informatie op nl-alert en crisis.nl.
• Luister naar de rampenzender (bijvoorbeeld jouw regionale radiozender).
• Volg de adviezen van jouw Veiligheidsregio.

Zorg dat je een noodpakket bij de hand hebt met voor minstens drie dagen voorraden voor iedereen in het huishouden, inclusief wat hieronder genoemd wordt:

• Maak een lijst van zaken die belangrijk zijn om in veiligheid te brengen of mee te nemen. Breng spullen die je niet meeneemt tijdens een evacuatie naar boven.
• Informeer tegen welke schade je verzekerd bent.
• Weet hoe je gas, water en elektriciteit afsluit.
• Bedenk waar je naartoe kunt bij een evacuatie en zorg altijd voor voldoende brandstof of een opgeladen accu.
• Wegen kunnen vol staan bij een evacuatie. Bedenk een alternatieve route.

• Neem de contactgegevens mee van familieleden of buren in de buurt die misschien hulp nodig hebben of die je fysieke hulp kunnen bieden tijdens een overstroming.
• Als je een ernstige gezondheidsprobleem hebt, overleg dan met je huisarts over een medisch noodplan.
• Als je mobiliteitsproblemen hebt, houd dan een reserve rolstoel of andere hulpmiddelen (rollator, wandelstok, krukken, etc.) bij de hand voor het geval je een elektrische rolstoel niet kunt opladen.
• Als autorijden geen optie is, vraag dan vrienden, familie of buren om een lift naar een veilige plek.
• Leer je buren kennen en onderzoek noodprotocollen en -diensten in je omgeving. Dit kan inhouden dat je contact opneemt met de plaatselijke brandweer, buurtverenigingen of zelfs een buurtwacht. Controleer de procedures die gelden op scholen, verpleeghuizen of werkplekken, zodat je tijdens een plotselinge noodsituatie op vrienden en familieleden kunt letten.
• Als je huisdieren hebt, plan dan van tevoren waar ze naartoe moeten. Houd er rekening mee dat veel dierenasiels ze niet kunnen opvangen.

• Wees je ervan bewust dat plotselinge overstromingen kunnen voorkomen. Als er een kans is op een overstroming, ga dan onmiddellijk naar hoger gelegen grond. Wacht niet op instructies om je te verplaatsen. Door de kracht en het volume van het stromende water dat zich kan ophopen, is een plotseling overstroming verreweg de gevaarlijkste vorm van overstroming.
• Vermijd kamperen of parkeren langs beken, rivieren of andere gebieden die tijdens zware regenval kunnen overstromen. Deze gebieden kunnen snel en zonder waarschuwing overstromen.

Bij een dreiging op een overstroming heb je twee mogelijkheden: blijven of weggaan. De natuurlijke reactie is weggaan. Soms is blijven beter. Bij een overstroming zie je niet meer waar je rijdt of loopt. Als je vast komt te zitten op de (snel)weg en het water bereikt je, dan ben je de pineut. Als je op een droge plek blijft, kan het zijn dat je met primitieve omstandigheden te maken krijgt. Wees je hiervan bewust. Bij een dreigende overstroming adviseert de veiligheidsregio je over blijven of weggaan via crisis.nl en de rampenzenders.

Bij een overstroming vallen vaak gas, elektriciteit en water uit. Laad telefoons, laptops en andere nuttige apparaten daarom op zolang er nog stroom is. Zorg ook dat je een opgeladen powerbank in huis hebt, deze kan goed van pas komen als de stroom uitvalt.

Je verblijft onder primitieve omstandigheden en het is bar weer. Het kan dagen duren voordat er hulp komt of je de straat op kunt. Wegen en huizen staan onder water, met allerlei rotzooi en smurrie. Er is geen stromend water, geen elektriciteit, geen gas en de riolering werkt niet.

Wat je kunt doen als je thuisblijft bij een dreigende overstroming:

• Zoek de hogere plek in je huis of flatgebouw op of ga naar een droge plek in de buurt.
• Maar ga alleen het dak op als het absoluut noodzakelijk is. Schuil NIET op een gesloten zolder (zonder ramen waar je doorheen kunt), want dan kun je vast komen te zitten als het water blijft stijgen. Controleer daarom of je weg kunt komen via het dakraam of ladder.
• Denk aan je persoonlijke medicatie, hygiëne en EHBO-kist.
• Zorg voor voldoende (houdbaar) eten en (drink)water.
• Sluit gas, water en elektriciteit af.

Als er een overstromingswaarschuwing is afgegeven voor jouw gebied, evacueer dan. Ga naar hoger gelegen grond en blijf daar tot je te horen krijgt dat het gebied veilig is.

• Als je tijd hebt vóór de evacuatie, beveilig dan je huis.
  • Breng buitenmeubilair naar binnen.
  • Verplaats essentiële spullen naar het hoogste deel van de bovenverdieping van je huis.
  • Sluit gas, water en elektriciteit af voordat het water binnenstroomt.
  • Sluit gootstenen en afvoerputjes af, bijvoorbeeld met zandzakken of een met zand gevuld kussensloop.
  • Sluit kieren bij ramen en deuren zoveel mogelijk af. Maak een nooddrempel van zandzakken of plaats een schot om het water tegen te houden.
• Sluit elektriciteit en water af bij de hoofdschakelaars of -kranen als je wordt geïnstrueerd dit te doen. Koppel elektrische apparaten los. Raak geen elektrische apparaten aan als je nat bent of in het water staat.
• Controleer of je buren weten dat ze moeten evacueren.
• Neem alleen hoognodige zaken mee.
• Als niet geen auto tot je beschikking hebt, verken je route: welk (openbaar) vervoer neem je?
• Als je met de auto weggaat: tank je tank vol of laad je elektrische auto zo ver mogelijk van tevoren op om lange rijen en files te vermijden. Probeer ook je auto voor de storm te parkeren in gebieden die minder gevoelig zijn voor overstromingen. Gebruik de reisroutes die door de autoriteiten worden aanbevolen. Neem GEEN binnenwegen, want die kunnen al onbegaanbaar of gevaarlijk zijn.
• Trek stevige schoenen aan en warme kleding.
• Laat familie en vrienden weten waar je heen gaat.
• Sluit je woning af.
• Loop niet door bewegend water. Vijf centimeter bewegend water kan je van je voeten vegen. Als je in het water moet lopen, loop dan op een plek waar het water niet beweegt. Gebruik een stok om de stevigheid van de grond voor je te controleren.
• Keer terug, verdrink niet! Als je bij een stromende beek komt waar het water tot boven je enkels staat, stop, draai om en ga een andere kant op. Mensen onderschatten de kracht van water.
• Houd kinderen uit het water.

De helft van alle verdrinkingen als gevolg van overstromingen vindt plaats wanneer een voertuig in gevaarlijk overstromingswater wordt gereden.

• Als je tijdens het rijden een overstroomde weg tegenkomt, keer dan om en ga een andere kant op.
• Rijd geen overstroomde gebieden in. Als het water rond je auto stijgt, laat de auto dan staan en ga naar hoger gelegen gebieden als je dat veilig kunt doen. Jij en je voertuig kunnen snel worden meegesleurd.
• Bij de meeste personenauto's bereikt al 15 centimeter water de bodem, waardoor je de controle verliest en de motor mogelijk afslaat.
• 30 centimeter water zal veel voertuigen doen drijven.
• 60 centimeter ruisend water kan de meeste voertuigen meevoeren, inclusief SUV's.

• Let op gebieden waar het water zich heeft teruggetrokken. Wegen kunnen verzwakt zijn en onder het gewicht van een auto bezwijken.

• Ga pas terug naar huis als de autoriteiten aangeven dat het veilig is.
• Blijf uit de buurt van gevallen hoogspanningskabels en meld dit aan het energiebedrijf.
• Kijk uit voor omgevallen bomen en andere puin.
• Gebruik zaklampen in plaats van kaarsen om brandgevaar te voorkomen.
• Veel verwondingen gebeuren tijdens het schoonmaken. Draag daarom beschermende kleding, zoals laarzen, een lange broek, werkhandschoenen, een veiligheidsbril en een N95 mondkapje om je longen te beschermen.
• Wees uiterst voorzichtig bij het betreden van gebouwen; er kan verborgen schade zijn, vooral in funderingen.

• Luister naar nieuwsberichten om te weten te komen of het kraanwater veilig is om te drinken. Totdat de plaatselijke autoriteiten zeggen dat je watervoorziening veilig is, moet je water minstens één minuut koken voordat je het drinkt of gebruikt om te koken.
• Gooi voedsel weg (ook voedsel in blikken) dat in contact is geweest met overstromingswater. Eet geen voedsel uit ondergelopen tuinen. Gooi gekoeld voedsel weg dat langer dan twee uur op een temperatuur van meer dan 4 °C is bewaard of dat een ongebruikelijke geur, kleur of textuur heeft.
• Vermijd overstromingswater, want het water kan vervuild zijn door olie, benzine of ongezuiverd rioolwater. Het water kan ook elektrisch geladen zijn door ondergrondse of neergeslagen elektriciteitsleidingen.
• Mensen met astma en andere longaandoeningen en/of immuunsuppressie mogen geen gebouwen betreden met waterlekkages binnenshuis of schimmelgroei die je kunt zien of ruiken. Kinderen mogen niet deelnemen aan het opruimen van rampen.
• Wees bewust van het risico op elektrocutie. Raak geen elektrische apparaten aan als ze nat zijn of als je in het water staat. Schakel de elektriciteit uit om elektrische schokken te voorkomen als het veilig is om dat te doen.
• Vermijd waden in overstromingswater, dat besmet kan zijn en gevaarlijk puin kan bevatten. Ondergrondse of neergehaalde elektriciteitsleidingen kunnen het water ook elektrisch laden.
• Gebruik een generator of andere benzinemachines ALLEEN buiten en uit de buurt van ramen.

• Als je huis of eigendom beschadigd is, maak dan foto's of video's om de schade te documenteren en neem contact op met je verzekeringsmaatschappij.
• Reinig en desinfecteer alles wat nat is geworden. Modder van overstromingswater kan rioolwater en chemicaliën bevatten. Draag geschikte beschermingsmiddelen zoals handschoenen, veiligheidsbrillen en gezichtsmaskers.
• Ondergelopen vloeren en muren moeten gewassen worden met een oplossing van twee dopjes bleekmiddel per liter water.
• Tapijt, matrassen en gestoffeerde meubels moeten worden verwijderd of gedesinfecteerd door een professionele reiniger.
• Verwijder en vervang gipsplaat of andere lambrisering die onder water heeft gestaan. Gebruik een vochtmeter om er zeker van te zijn dat de houten balken en het frame droog zijn voordat je de gipsplaat vervangt. Schimmelgroei op verborgen plekken is een gevaar voor de gezondheid.

Een aanslag, een natuurbrand, een groot auto-ongeluk, massale onrust, langdurige stroomuitval of extreem harde storm: je hoopt natuurlijk dat het je nooit overkomt. Maar als je tóch in een noodsituatie belandt, kan een goede voorbereiding cruciaal zijn. Lees alle tips van SOS Central en wees goed voorbereid!